HÀ VĂN THÙY
Những
năm qua, trong hành trình tìm lại cội nguồn văn hóa Việt, chúng ta đã biết
đồ gốm Lapita từ vùng biển đảo Quảng Ninh lan truyền đến các hải đảo Nam Thái
Bình Dương. Dụng cụ đá mới, cây kê, cây lúa nước, đồ đồng Phùng Nguyên, Đông
Sơn cũng từ Hòa Bình lan tỏa khắp Á Đông. Từ khảo cứu của mình, từ năm 2006,
chúng tôi khẳng định rằng, tiếng Việt là chủ thể tạo nên ngôn ngữ Trung
Hoa(1).
Tuy
nhiên có một điều khiến chúng tôi băn khoăn là chưa tìm được chữ Việt cổ. Khoa
học thừa nhận, chữ viết là biểu hiện cao nhất của sự phát triển văn hóa.
Vì vậy, việc chưa tìm được chữ viết của tổ tiên là khiếm khuyết lớn, dẫn tới mối
hoài nghi những thành quả khác của văn hóa Việt.
Từ cổ
thư Trung Hoa và truyền thuyết, chúng ta nghe nói tới chữ thắt nút, chữ khoa đẩu,
chữ hỏa tự của người xưa. Nhưng ngay cả những công trình đi sâu nghiên cứu về
chúng cũng chỉ đưa ra những ý tưởng mờ nhạt. Mấy năm trước, khảo cứu của nhà
giáo Nguyễn Văn Xuyền mở ra le lói chút hy vọng. Nhưng ý tưởng cho rằng chữ Việt
cổ gần với chữ của tộc Thái chưa tỏ ra thuyết phục. Công trình tâm huyết một đời
của giáo sư Lê Trọng Khánh(2) là một tổng kết những nghiên cứu về chữ Việt
cổ, cố gắng giải mã những ký tự trên rìu đồng, những ký hiệu trên bãi đá Sapa
nhưng cũng chưa đưa ra kết luận thỏa đáng.
Tuy
nhiên, trong quá trình tìm kiếm, chúng tôi gặp tản mát những tài liệu khảo cổ học
phát hiện chữ cổ trên đất Trung Quốc: văn bản trên bình gốm 12000 năm tuổi ở di
chỉ Bán Pha 2 tỉnh Sơn Tây; những ký tự khắc trên yếm rùa ở di chỉ Giả Hồ tỉnh
Hà Nam 9000 năm tuổi(3). Một số chữ cổ phát hiện rải rác ở vùng Sơn Đông. Chữ
Thủy của bộ lạc Thủy, di duệ của tộc Việt với 250000 người hiện đang sống tại
Quý Châu(4). Và đặc biệt là sưu tập Giáp cốt và Kim văn phát hiện ở kinh đô cũ
của nhà Thương tại phía nam tỉnh Hà Nam, Trung Quốc…
Những
chữ cổ trên có những đặc điểm sau:
1.
Ký tự ở Bán Pha và Giả Hồ đều có niên đại trước cuộc xâm lăng của Hiên Viên
(2600 năm TCN) tức là trước khi người Hoa Hạ ra đời. Điều này chứng tỏ đó là sản
phẩm của người Việt cổ, tộc người đã sống trên Hoa Lục từ 40000 năm trước.
2. Cả
ký tự Bán Pha 2, ký tự Giả Hồ và chữ của bộ lạc Thủy đều có sự gần gũi với Giáp
cốt và Kim văn. Dựa trên quy luật đọc chữ Giáp cốt, các nhà chuyên môn người Mỹ(3) đã
đọc được bản văn trên bình cổ Bán Pha 2.
Những
đặc điểm trên cho thấy:
Chữ
xưa nhất và đơn giản nhất cũng gần gũi hay “gợi nhớ” tới chữ muộn hơn, có tự dạng
phức tạp hơn là Giáp cốt văn. Điều này cho thấy, chữ tượng hình trên đất Trung
Hoa có sự phát triển liên tục, từ ít nhất 10000 năm tới 1500 năm TCN.
Từ
những chứng cứ trên, chúng tôi đưa ra giả định là chữ trên giáp cốt và đồ đồng
nhà Thương cũng do người Việt sáng tạo.
Cũng
lúc này, chúng tôi phát hiện, nhà Thương, triều đại đầu tiên trong lịch sử
Trung Quốc là người Việt, dựa trên chứng cứ sau:
a)
Thành Thang, ông vua sáng lập nhà Thương có “nước da đen bóng”(5). Đó là
nước da của chủng Lạc Việt Indonesian, hậu duệ của đại chủng Australoid di cư từ
châu Phi tới Việt Nam 70000 năm trước.
b)
Trên chiếc đỉnh của nhà Thương khắc những vật biểu của phương Nam: cá sấu,
chim, hoẵng.
c)
Ông vua cuối cùng của nhà Thương có tên theo phát âm Hán Việt là Trụ nhưng theo
âm Việt cổ là Đụ. Đó là tên mà người Việt đặt cho một kẻ hoang dâm, tàn ngược.
Từ
phát hiện như vậy về nhà Thương giúp chúng tôi vững tin hơn rằng Giáp cốt và
Kim văn là sản phẩm của tộc Việt. Tuy nhiên, chứng cứ đó chưa đủ để bác bỏ niềm
tin vững chắc của giới khoa học cho rằng đó là chữ của người Trung Hoa.
Nhưng
ngay trước thềm năm 2012, tại Quảng Tây Trung Quốc đã phát hiện được chữ của
người Lạc Việt. Theo tin của Lý Nhĩ Chân đăng trên website news.xinhuanet.com January
03, 2012(6):
“Hôm
trước, Hội nghiên cứu văn hóa Lạc Việt - tỉnh Quảng Tây truyền phát tin tức
là người Lạc Việt ở Trung Quốc đã sáng tạo chữ viết vào bốn nghìn năm trước,
phá bỏ quan niệm tổ tiên của dân tộc Tráng là người Lạc Việt không có chữ viết.
Phát hiện chữ viết của người Lạc Việt lần này sẽ viết lại lịch sử chữ viết ở
Trung Quốc, chứng minh văn hóa Lạc Việt là một trong những nguồn gốc trọng
yếu của văn hóa Trung Hoa.
Trước
thời điểm này, giới sử học Trung Quốc đều cho rằng tổ tiên của dân tộc Tráng
không có chữ viết. Hội trưởng Hội nghiên cứu văn hóa Lạc Việt là Tạ Thọ Cầu giới
thiệu: chuyên gia của Hội nghiên cứu đã thu thập một số lượng lớn chứng cứ chứng
thực người Lạc Việt cổ sáng tạo chữ viết biểu ý vào bốn nghìn năm trước. Chữ viết
Lạc Việt này có mầm mống vào thời đầu của thời đại Đồ Đá Mới, hình thành vào thời
kỳ đỉnh cao của "văn hóa xẻng đá lớn" (4000 - 6000 năm trước), và chắc
chắn có nguồn gốc sâu xa với chữ Giáp cốt cổ cùng "chữ Thủy" của dân
tộc Thủy.
Tháng
10 năm nay, tại di chỉ cúng tế xẻng đá lớn Cảm Tang - thị trấn Mã Đầu - huyện
Bình Quả - thành phố Bách Sắc, chuyên gia của Hội nghiên cứu văn hóa Lạc Việt -
tỉnh Quảng Tây phát hiện mấy chục khối mảnh vỡ xẻng đá lớn và tấm đá có khắc đầy
chữ viết cổ. Ngày 19 tháng 12, chuyên gia lại đi đến hiện trường tiến hành khảo
sát. Nghiên cứu phát hiện, khối đá có chữ viết lớn nhất là dài 103 cm, rộng 55
cm, trên bề mặt khắc đầy mấy trăm tự phù, phần lớn là chữ cúng tế và lời chiêm
bốc. Theo thống kê sơ qua, trên những phiến đá này có hơn 1000 tự phù.
Các
chuyên gia dựa vào sự phân bố xẻng đá lớn hoàn chỉnh ở bên cạnh phiến đá có khắc
chữ mà suy đoán, thời kì xuất hiện của phiến đá có khắc chữ giống nhau với thời
kì xẻng đá lớn. Nó cho thấy trước mắt chữ của người Lạc Việt cổ ở di chỉ cúng tế
xẻng đá lớn Cảm Tang là một trong những văn tự hình thành thời xưa được phát hiện
ở Trung Quốc.
Theo
tin, vào tháng 11 năm ngoái, chuyên gia của Hội nghiên cứu phát hiện đàn cúng tế
loại lớn của người Lạc Việt cổ ở trên núi Đại Minh - tỉnh Quảng Tây, trên đàn
cúng tế còn phát hiện được phù hiệu và bàn vẽ. Quán trưởng Bác vật quán Quảng
Tây, Chủ nhiệm Ủy viên Hội giám định văn vật Quảng Tây là Tưởng Đình Du cho rằng
phù hiệu và bàn vẽ này là phù hiệu khắc vẽ cúng tế của người Lạc Việt cổ thời đại
Đồ Đá Mới.
Sau
đó, chuyên gia của Hội nghiên cứu cũng phát hiện một số lượng lớn phù hiệu chữ
viết cổ khắc trên mảnh xương, đồ ngọc, đồ đá tại vùng đất có phân bố di chỉ
cúng tế của người Lạc Việt là huyện Vũ Minh, huyện Long An của thành phố Nam
Ninh, huyện Điền Đông - thành phố Bách Sắc thuộc tỉnh Quảng Tây, những phù hiệu
(câu bùa) này rõ ràng là một câu đơn hoặc đơn biệt, được chuyên gia cho là chữ
viết của thời kì đầu”. (hết trích)
Trước
hết xin được nói lại: thuật ngữ văn hóa xẻng đá lớn có lẽ được dùng
không chính xác. Thực ra đó là loạirìu có vai thuộc văn hóa Hòa Bình. Việc
xuất hiện số lượng lớn loại rìu này chứng tỏ đây là khu vực nông nghiệp lúa nước
rất phát triển.
Phân
tích tự dạng trên rìu Cảm Tang, ta thấy chữ Cảm Tang phức tạp hơn chữ Bán Pha 2
và Giả Hồ nhưng lại đơn giản hơn Giáp cốt và Kim văn. Điều này cho phép giả định,
hệ thống chữ Lạc Việt có thể từ tự dạng Bán Pha 2 và Giả Hồ tiến tới Cảm Tang.
Một câu hỏi được đặt ra: từ đâu dẫn tới ký tự Bán Pha 2? Cần nhiều hơn phát hiện
khảo cổ học để thấy tiến trình của chữ Việt cổ. Nhưng dựa vào những dữ liệu hiện
có, ta có thể đoán rằng, chữ Việt cổ được bắt đầu bằng những ký tự hiếm hoi
trên bãi đá Sapa.
Có
thể là, từ Sapa, một nhóm Việt đi theo hướng tây bắc mang chữ lên vùng Sơn Tây,
Thiểm Tây và lưu lại chữ viết trên bình gốm Bán Pha 2.
Những
nhóm Việt khác mang ký tự Sapa lên Quảng Tây, Quảng Đông rồi vượt Dương Tử lên
vùng Sơn Đông, thành lập trung tâm lớn của người Việt. Do ở giai đoạn sớm nên
chữ ở Bán Pha 2 và Giả Hồ còn đơn giản. Ở thời kỳ muộn hơn nên chữ Cảm Tang đã
phức tạp hơn.
Từ
đó, chúng tôi cho rằng, chữ trên giáp cốt và đồ đồng Ân Khư là sự phát triển
sau cùng của chữ tượng hình Lạc Việt. Từ thời nhà Chu, trên cơ sở Giáp cốt và
Kim văn, cộng đồng người Việt và người Hoa chung tay xây dựng chữ tượng hình
Trung Hoa, viết trên lụa và thẻ tre.
Có
thể giải thích việc Giáp cốt và Kim văn tập trung nhiều ở Ân Khư như sau:
Nhà
Thương là một dòng Việt sống ở Nam Hoàng Hà nên cũng sở hữu chữ viết tượng hình
này. Khi xâm lăng đất của người Lạc Việt ở vùng Sơn Đông ngày nay, đã cướp những
Giáp cốt văn và Kim văn của người Việt ở đây mang về kinh đô của mình, làm phong
phú sưu tập chữ Lạc Việt.
Phát
hiện chữ Lạc Việt ở Cảm Tang có ý nghĩa rất quan trọng vì đó là chứng cứ rõ
ràng nhất kết nối với những phát hiện chữ cổ đã có, cho thấy người Lạc Việt
sáng tạo chữ viết tượng hình từ Sapa tới Ân Khư.
Từ
đây, chúng tôi đưa ra suy đoán rằng: cho tới những thế kỷ cuối cùng trước Thiên
chúa, tầng lớp ưu tú người Việt ở Đông Á, từ châu thổ Hoàng Hà tới sông Hồng đã
sử dụng chữ vuông tượng hình, với mức độ hoàn chỉnh khác nhau. Vua quan và tầng
lớp ưu tú ở Việt Nam đã dùng chữ tượng hình trong cúng tế, bói toán và thảo ra
Luật của nước Việt. Chữ tượng hình chỉ có số rất ít người làm quan và quý tộc
được học. Xuống phương Nam, Triệu Đà nói tiếng Việt và viết chữ Việt. Sau
khi dẹp cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng, Mã Viện đã gặp ở đây Luật Việt viết bằng
chữ vuông tượng hình. Bằng việc bắt hơn 300 gia đình quý tộc người Việt an trí ở
Nam Dương Tử, y đã triệt hạ tầng lớp tinh hoa, xóa bỏ chữ viết của người Việt,
thực hiện cuộc hủy diệt văn hóa. Những thế hệ người Việt sau đó phải học chữ
vuông lại từ đầu. Và chữ vuông lúc này được gọi là chữ Hán.
Như
vậy là, sau khi chứng minh “Tiếng Việt là chủ thể tạo nên ngôn ngữ Trung Hoa”
nay đã có đủ chứng cứ xác nhận “Chữ Việt là chủ thể tạo nên chữ Trung Hoa.”
-----------------
1.
Hà Văn Thùy. Hành trình tìm lại cội nguồn. NXB Văn học, 2008 trang 57.
2.
Lê Trọng Khánh. Phát hiện hệ thống chữ Việt cổ thuộc loại hình Khoa đẩu (NXB
Từ điển bách khoa, 2010)
3.
Hà Văn Thùy. Hành trình tìm lại cội nguồn. NXB Văn học, 2008 trang 92. Đọc
ở đây: http://www. vanchuongviet.org/index.php?comp= tacpham&
action=detail&id=5023
4. : http://www.huaxia.com/gz-tw/mjfs/1773034.
html
5.
Los Angeles Times, September. 29. 1998: “Thành Thang, ông vua đầu tiên của
Trung Quốc được ghi nhận có nước da đen bóng. Lão tử triết gia nổi tiếng của
Trung Quốc cũng có da đen.” (The Shang, for example, China’s first dynasts are
described as having “black and oily skin”. The famous Chinese sage Lao-Tze was
“black in complexim”.
6. Bản
tin được dịch và công bố trên mạng Việt học và được trang lyhocdongphuong đưa tại:
(http://diendan.lyhocdongphuong.org.vn/bai-viet/23954-chu-viet-co-o-nam-duong-tu/)
:
Phát hiện chữ Việt Cổ ở Quảng Tây
Hà
Văn Thùy – KHÔNG CÓ CÁI GỌI LÀ “TỪ HÁN VIỆT”
Trên
trang mạng Bách Việt, ông Trần Kinh Nghị có bài “Di sản Hán Việt”*. Sau
khi nhận định: quãng trên dưới 70-80 % từ vựng tiếng Việt có thành tố Hán-Việt,
ông cho rằng “nếu vì một lý do nào đó mà để ngôn ngữ nước mình bị một ngôn ngữ
khác lấn át và tình trạng lấn át kéo dài chắc chắn sẽ dẫn đến nguy cơ bị đồng
hóa hoặc thoái hóa.” Kết thúc bài viết, ông đề nghị Nhà nước có biện pháp hạn
chế việc dùng từ Hán Việt để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
Đồng
cảm với nỗi bức thúc của ông nhưng nhận thấy đây là vấn đề lớn và không hề đơn
giản, chúng tôi xin thưa lại đôi lời.
I. Có
đúng tiếng Việt vay mượn từ ngôn ngữ Hán?
Muốn
giải quyết thỏa đáng chuyện này, không còn cách nào khác là phải đi tới tận
cùng cội nguồn ngôn ngữ, không chỉ của người Việt mà cả của người Trung Hoa.
Nửa
sau thế kỷ XIX, ngay khi chưa đặt xong ách đô hộ trên toàn cõi Vệt Nam, những học
giả người Pháp đã có mặt để nghiên cứu thiên nhiên, con người, văn hóa, xã hội
xứ Annam. Từ kết quả nghiên cứu, năm 1898, nhà nước bảo hộ Pháp cho thành lập
Viện Viễn Đông Bác Cổ tại Hà Nội. Đứng đầu lĩnh vực khoa học nhân văn là những
nhà Hán học như E. Aymonier, L. Maspéro… Là học giả phương Tây, họ mang quan niệm
Âu trung: châu Âu là trung tâm của văn minh nhân loại. Là nhà Hán học, họ theo
thuyết Hoa tâm: Trung Hoa là trung tâm của châu Á. Họ cũng chịu ảnh hưởng của tri thức
sai lầm đương thời cho rằng, con người từ Tây Tạng xâm nhập Trung Quốc rồi sau
đó xuống Việt Nam và Đông Nam Á nên ánh sáng văn minh cũng từ Trung Hoa lan tỏa
tới phương Nam. Khi nghiên cứu tiếng nói của người Việt Nam, họ có trong tay những
bộ từ điển Trung Hoa đồ sộ như Từ Hải, Tứ khố toàn thư, Khang Hy… Trong khi đó,
tiếng Việt chỉ có Từ điển Việt-Bồ-La của Alexander de Rhodes cùng Đại
Nam quốc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của, hai cuốn sách nhỏ, tập hợp từ ngữ Việt chữ
Latinh mới có khoảng 300 tuổi. Bằng thao tác đơn giản là thống kê, so
sánh những từ được cho là gốc Hán có trong tiếng Việt, họ eureka: “Tiếng
Việt mượn khoảng 70% từ Hán ngữ!”
Sự
thật có đúng như vậy không?
Vào
năm 1898, H. Frey, một đại tá người Pháp, từng công tác ở Tây Phi sau đó có mặt
ở Việt Nam, đã xuất bản cuốn Tiếng Annam, mẹ của các ngữ (L’Annamite,
mère des langues): Tiếng Annam, xuất xứ của các ngôn ngữ: Cộng
đồng các chủng tộc Xentơ, Xémit, Xuđăng và Đông Dương. Bằng kinh nghiệm
ở Châu lục đen, nhà ngữ học chân thực này cho rằng tiếng Việt gần gũi với
tiếng các sắc dân châu Phi và là nguồn cội của mọi ngôn ngữ phương Đông. Tiếp
đó ông còn cho ra hai cuốn khác khẳng định quan điểm của mình. Tuy nhiên, các
viện sĩ của Viễn Đông Bác Cổ “không thèm chấp” gã tay ngang võ biền. Không chỉ
vậy, vào năm 1937-1938 còn có cuộc tranh luận giữa nhà ngữ học trẻ người Ba Lan
Prilusky với viện sĩ Maspéro. Từ khảo cứu của mình, Prilusky phát triển quan điểm
của H. Frey nhưng kết cục phần thắng thuộc về bậc lão làng!
Kết
luận của Viện Viễn Đông Bác Cổ dáng đòn hủy diệt không chỉ vào văn hóa mà cả
vào tương lai dân tộc Việt Nam! Do ngón đòn ác hiểm này mà sau đó, khi phân loại
ngôn ngữ phương Đông, đề xuất một họ ngôn ngữ Annam bị bãi bỏ
do “không xứng đáng vì vay mượn quá nhiều từ nước ngoài!” Thay vào đó
là họ ngôn ngữ mang cái tên không tiêu biểu: ngôn ngữ Mon-Khmer. Kết quả
là cho đến nay, trong sách giao khoa ngôn ngữ của nhiều đại học hàng đầu thế giới
vẫn viết “Tiếng Việt vay mượn khoảng 60% từ ngôn ngữ Trung Hoa (!)” Dù sao thì
cũng được an ủi phần nào vì 60% ít hơn con số chúng ta tự nhận!
Điều
khủng khiếp nhất là, vào thập niên 1920, các học giả tiên phong người Việt như
Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Tố… tiếp nhận tri thức sai lầm đó, dạy cho con dân
Việt. Ý tưởng tiếng Việt vay mượn tiếng Hán như cỏ dại lan rộng trên cánh đồng
tư tưởng, thấm tới toàn bộ người có học Việt Nam hiện nay! Gần suốt thế kỷ, học
giả Việt không một lời cãi lại. Ở thập niên 80, trong công trình ngữ học công
phu Nguồn gốc và quá trình hình thành cách đọc Hán Việt, Nguyễn Tài Cẩn
“khám phá”: ngoài cái gọi là “từ Hán Việt”, trong tiếng Việt còn lớp từ
Hán cổ và lớp từ Hán Việt Việt hóa (1). Không đưa ra con số thống kê
nhưng với hai lớp từ được bổ sung đó, có lẽ tỷ trọng vay mượn của tiếng Việt
còn tăng lên gấp bội!
Nhưng
dù sao, đấy chỉ là tính toán của nhà bác học, còn với người dân Việt, ít người
tin, chỉ vì lý do đơn giản: một dân tộc vay mượn đến bằng nấy tiếng nước ngoài
không thể là dân tộc trưởng thành, chắc chắn đã bị đồng hóa sau nghìn năm nô lệ!
Năm
2006, từ nghiên cứu của mình, chúng tôi công bố bài viết Tiếng Việt là chủ
thể tạo nên ngôn ngữ Trung Hoa (2). Rất may là ý tưởng “điên rồ” đó chẳng những
không bị ném đá mà còn không rơi vào im lặng. Ít lâu sau, từ Sacramento nước Mỹ,
nhà nghiên cứu Đỗ Ngọc Thành gửi cho chúng tôi những bài viết chấn động: Phát
hiện lại Việt Nhân ca, Phục nguyên Duy giáp lệnh của Việt vương Câu Tiễn, Đi
tìm nguồn gốc chữ Nôm…(3) trong đó dẫn ra hàng nghìn bằng chứng không thể phản
bác cho thấy, tiếng nói nguyên thủy của người Trung Hoa là tiếng Việt. Người bạn
Việt Triều Châu của tôi khẳng định: “Tất cả các chữ tượng hình được làm ra là để
ký âm tiếng Việt. Vì vậy, mọi chữ vuông chỉ khi đọc và giải nghĩa bằng tiếng Việt
mới chính xác!” Một sự ủng hộ vô giá! Càng may hơn là đầu năm 2012, chúng tôi
nhận được tin: Hội nghiên cứu văn hóa Lạc Việt tỉnh Quảng Tây Trung Quốc phát
hiện chữ Việt cổ khắc trên xẻng đá, giống với chữ Giáp cốt (4)! Từ những nguồn
tư liệu phong phú và vững chắc, chúng tôi nhanh chóng hoàn thành bài viết: Chữ
Việt là chủ thể tạo nên chữ viết Trung Hoa (5)!
Như
vậy, sang thế kỷ này, nhờ tiến bộ của khoa học thế giới, nhờ tấm lòng và công sức
của cộng đồng người Việt, không những chúng ta xác định được người Việt có
đa dạng di truyền cao nhất trong dân cư châu Á, có nghĩa, Việt Nam là cái nôi của
các dân tộc phương Đông mà còn chứng minh được, tổ tiên ta để lại trên đất
Trung Hoa không chỉ tiếng nói mà cả chữ viết.
Chúng
tôi hình dung quá trình hình thành tiếng nói và chữ viết trên đất Trung Hoa như
sau:
Nhiều
dữ liệu khoa học cho thấy, 40.000 năm trước, người Việt cổ đã từ Việt Nam đi
lên khai phá đất Trung Hoa. Tới 4000 năm TCN, người Việt đã xây dựng ở đây nền
văn hóa nông nghiệp rực rỡ. Năm 2698 TCN, người Mông Cổ do Hiên Viên dẫn đầu,
vượt Hoàng Hà vào chiếm đất Việt, dựng vương triều Hoàng Đế. Trong vương quốc
Hoàng Đế, người Mông Cổ hòa huyết với người Việt, sinh ra người Hoa Hạ. Người
Hoa Hạ bú sữa mẹ Việt, học tiếng nói Việt. Do ngôn ngữ Mông Cổ nghèo nên tiếng
Việt thành chủ thể của tiếng nói vương triều. Cùng với thời gian, người Hoa Hạ
thay cha ông Mông Cổ lãnh đạo xã hội, đã áp đặt dân chúng nói theo cách nói
Mông Cổ (Mongol parlance: tính từ đứng trước danh từ, hay như ta vẫn gọi
là cách nói ngược.) Trên thực tế, ngôn ngữ của dân cư vương triều Hoàng
Đế là tiếng Việt được nói theo văn phạm Mông Cổ. Sau này, nhà Tần, nhà Hán mở rộng
lãnh thổ, ngôn ngữ tại các vùng bị kiêm tính cũng chuyển hóa theo cách tương tự.
Do người Việt sống trên địa bàn rộng với thổ nhưỡng, khí hậu khác nhau, nên
ngôn ngữ bị phân ly thành nhiều phương ngữ. Trong đó, tiếng nói vùng Quảng Đông
(Việt Đông), Phúc Kiến (Mân Việt) là chuẩn mực nên được gọi là Nhã ngữ với ý
nghĩa ngôn ngữ thanh nhã. Đời nhà Chu, rồi nhà Hán, triều đình khuyến khích nói
theo Nhã ngữ.
Vấn
đề khác cũng cần minh định là ảnh hưởng của chữ viết tới sự hình thành ngôn ngữ
phương Đông. Chữ tượng hình được phát hiện sớm nhất ở văn hóa Giả Hồ 9000 năm rồi
ở văn hóa Bán Pha tỉnh Sơn Tây 6000 năm trước. Khảo cổ học cũng cho thấy, khoảng
4000-6000 năm cách nay, chữ tượng hình được khắc trên xẻng đá ở di chỉ Cảm Tang
tỉnh Quảng Tây. Chữ Lạc Việt sau đó được đưa lên đồng bằng Trong Nguồn, bây giờ
là Trung Nguyên, vốn là một trung tâm lớn của người Dương Việt, để khắc lên
xương thú và yếm rùa, về sau được gọi là văn Giáp cốt.
Chữ
viết trên yếm rùa và xương thú là chữ đơn lập, không thể ghép vần. Tiếng Việt cổ
vốn đa âm nên muốn được ký âm buộc phải đơn âm hóa. Do đó, tại trung tâm đầu
não của người Việt, ít nhất là từ Quý Châu Quảng Tây tới Hà Nam, tiếng nói chuyển
dần thành đơn âm. Một vấn đề khác nảy sinh: tiếng nói thì nhiều nhưng số chữ chế
ra có hạn nên chỉ có những tiếng tiêu biểu mới được ký tự. Do vậy, chữ tượng
hình tập hợp được những tiếng nói tiêu biểu nhất của người Việt. Đây là quá
trình độc lập, diễn ra trong cộng đồng Việt mà người Hoa Hạ từ thời Hoàng Đế tới
giữa đời Thương không biết. Khi vua Bàn Canh chiếm đất Hà Nam, lập nhà Ân (1384
TCN), mới biết chữ Giáp cốt của người Dương Việt. Với nhà nước được tổ chức tốt,
Bàn Canh đã tiếp thu và cải tiến chữ của người Việt để ghi việc bói toán, cúng
tế cùng địa lý, lịch sử (5). Trong triều đình nhà Ân, những “họa sư”- người vẽ
chữ, “bốc sư”- thày bói, người Việt, được “lưu dụng” làm công việc này. Thay
nhà Thương, nhà Chu chuyển sang viết chữ trên thẻ tre, trên lụa, cũng sử dụng
nhiều ông thầy người Việt. Nhà Tần vốn là bộ lạc người Việt, khi dựng nước đã
thể chế chữ Giáp cốt thành chữ Triện tồn tại tới nay. Như vây, có thể nói,
không chỉ sáng tạo ra chữ Giáp cốt mà người Việt còn tích cực góp phần cải tiến,
hoàn thiện chữ viết. Do đó quá trình đơn âm hóa tiếng nói được đẩy mạnh.
Sau
đời Hán, Trung Quốc loạn lạc, nhiều triệu người thiểu số phía Tây thâm nhập,
khiến cho tiếng nói bị pha tạp, theo hướng tăng cường giọng điệu du mục. Tiếng
nói của cư dân trong vương triều thay đổi, dẫn tới việc người trong nước không
hiểu được nhau. Để khắc phục, các vương triều dùng tiếng nói của kinh đô làm
chuẩn mực giao tiếp của triều đình: quan thoại ra đời. Nhà Đường lấy tiếng nói
của kinh đô Tràng An làm tiếng nói chính thức, được gọi là Đường âm. Đường âm
là tiếng Việt được người Tràng An nói thời nhà Đường. Đấy là bộ phận tinh hoa của
tiếng Việt được ký tự bằng chữ vuông. Đường âm được mang sang dạy và giao dịch ở
Việt Nam. Khi giành được quyền tự chủ, nước ta thoát ách đô hộ của phương Bắc về
chính trị, kinh tế, văn hóa. Tuy nhiên, văn tự tượng hình vẫn là chữ viết chính
thống và Đường âm được duy trì dưới tên gọi là chữ Nho, chữ Thánh hiền. Trong
khi đó, quan thoại của Trung Hoa biến cải theo sự thay đổi của vương triều và
kinh đô. Tới giữa thế kỷ trước, tiếng Bắc Kinh là tiếng nói chính thống của
Trung Hoa, chỉ được số lượng nhỏ người dùng. Nhà Mãn Thanh rồi chính quyền Quốc
dân đảng không làm nổi việc thống nhất ngôn ngữ. Chỉ tới năm 1958, sau gần 20
năm nhà nước Trung Hoa nỗ lực thực hiện cuộc đồng hóa khốc liệt, tiếng Bặc Kinh
mới được phủ sóng trên phần lớn lãnh thổ. Tuy nhiên, tới nay trong vùng Nam
Dương Tử vẫn có khoảng 20% từ địa phương, truyền miệng trong dân gian mà không
được ký tự.
Một
vấn đề từ lâu được đặt ra: chữ Nho xuất hiện ở nước ta từ bao giờ? Chưa ai xác
định được ! Chúng tôi không biết, hàng nghìn năm trong nước Văn Lang, vùng đất
bây giờ là Việt Nam, chỉ cách Cảm Tang, Quý Châu khoảng 150 km, có sử dụng chữ
tượng hình? Nhưng biết chắc, bộ lạc Thủy, di duệ của người Lạc Việt ở Quảng
Tây, từ thời Tần Hán trốn vào rừng, bị thiểu số hóa, vẫn giữ được sách cổ ghi bằng
chữ Thủy, tương tự Giáp cốt văn của tổ tiên Bách Việt, gọi là Thủy thư (5). Nay
được coi là văn tự hóa thạch sống, một bảo vật văn hóa nhân loại. Một điều chắc
chắn khác là, muộn nhất, chữ Nho có mặt ở nước ta thời Triệu Vũ Đế. Việc khám
phá lăng mộ Triệu Văn Đế ở Quảng Châu với rất nhiều di vật khắc chữ Nho chứng tỏ
điều này. Chắc chắn rằng, trong 100 năm xây dựng và bảo vệ Nam Việt, nhà
Triệu đã dùng chữ Nho trong hành chính, luật pháp và dạy học. Vì vậy, khi sang
nước ta, Mã Viện phát hiện “Luật Giao Chỉ có tới 10 điều khác luật nhà Hán”(6).
Có phần chắc là luật Việt được viết bằng chữ Nho. Chúng tôi cũng nghĩ rằng, muộn
nhất, tiếng Việt vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ và Trung Bộ, được đơn âm hóa
từ thời nhà Triệu. Và cùng với việc phổ biến chữ Nho, tiếng Kinh ngày càng trở
nên đơn âm.
Một
câu hỏi: khi sang nước ta, người của Triệu Đà rồi quan quân nhà Hán nói tiếng
gi? Sử ký viết, “Đà giết trưởng lại người Tần rồi đưa người của mình lên thay.”
Triệu là một tiểu quốc của người Việt, nên Triệu Đà và tâm phúc của ông là người
Việt (7). Xuống Giang Nam, người của ông gặp tiếng Việt Quảng Đông, Mân Việt,
thứ tiếng Việt thanh nhã chuẩn mực. Thời Hán cũng tương tự, vì ngoài một số
không nhiều quan cao cấp người phương Bắc thì tới nước ta phần lớn là người
Giang Nam. Họ là người Việt, cho dù có nói ngược theo cách nói Hoa Hạ thì vẫn
là tiếng Việt. Vì lẽ đó, rất có thể hai bên gần như hiểu được nhau. Vì vậy, việc
học chữ Nho khá dễ dàng.
Về
sau, qua mỗi thời đại, tiếng của quan quân phương Bắc lại khác đi. Đến thời Đường,
tiếng nói của kinh đô Tràng An được dùng làm quan thoại. Thực chất, đó là tiếng
Việt ở kinh đô Tràng An thời nhà Đường. Điều này cho thấy một bộ phận tiếng Việt
trải qua quá trình biến đổi dài từ đa âm, không thanh điệu, tới đây đã thành
đơn âm và sáu thanh. Có lẽ, tiếng nói của bộ phận cư dân mà sau này là người
Kinh cũng được chuyển hóa như vậy?
Sau
thời Đường, nước ta độc lập, chữ Nho trở thành quốc ngữ. Theo dòng thời cuộc,
tiếng nói của người Trung Hoa thay đổi, ngày càng xa gốc Việt. Chẳng những người
Việt không hiểu tiếng người phương Bắc mà người Trung Quốc cũng không còn nói
được Đường âm. Di sản vô giá thơ Đường chỉ còn người Việt Nam thưởng thức trong
âm điệu tuyệt vời.
Từ
phân tích trên chứng tỏ rằng, tiếng Việt không những không vay mượn mà trái lại,
còn là gốc gác, là mẹ đẻ của ngôn ngữ Trung Hoa. Cái mà nay người ta quen gọi
là “từ Hán Việt” là sự lầm lẫn lớn bởi chưa hiểu cội nguồn sinh học cũng như
văn hóa dân tộc, trong đó có quá trình hình thành tiếng nói và chữ viết.
II. Vai
trò của lớp từ Việt cổ trong văn hóa dân tộc
Như
đã nói ở trên, tiếng thì nhiều nhưng chữ làm ra quá ít nên tổ tiên ta bắt buộc
phải chọn thật kỹ những tiếng cần ký tự. Đó là những tiếng có nội dung sâu sắc,
hàm chứa ý nghĩa uyên thâm, mà sau này được gọi là ngôn ngữ hàn lâm. Dù có
áp dụng cách tạo từ đồng âm dị nghĩa thì cũng còn vô số tiếng không được ký âm
vì không đủ chữ. Ở phía bắc Trung Hoa, dần dần những tiếng không được ký tự bị
mai một.
Trong
khi đó, ở miền nam, chúng trở thành từ địa phương, được truyền miệng trong dân
gian. Ở Việt Nam tình hình tương tự. Khi làm chủ đất nước, người Việt thấy quá
nhiều tiếng không có chữ, nên vào đời Trần đã mô phỏng chữ Nho để tạo ra chữ
Nôm. Tuy nhiên, vì nhiều lẽ, chữ Nôm không được coi là văn tự chính thức. Mọi giao
dịch hành chính đều phải dùng chữ Nho, nên nhiều địa danh phải chuyển sang chữ
Nho, việc làm bất khả kháng ngày xưa khiến nay nhiều người bức thúc.
Một
vấn đề cũng cần bàn cho ra lẽ, đó là tìm tên gọi xác đáng cho lớp từ đặc biệt
này. Thoạt kỳ thủy, nó là Đường âm. Tới lúc nào đó được gọi là chữ Nho. Ở miền
Nam cho tới năm 1975, gọi là cổ văn. Vào thập niên 1960, các học giả miền Bắc gọi
là “từ Hán Việt”. Một thời gian dài nửa thế kỷ ta chấp nhận tên gọi đó vì tưởng
rằng hợp lý. Nhưng bản thân khái niệm “từ Hán Việt” lại mâu thuẫn và vô nghĩa.
Thuật ngữ này hàm ý: chữ của Hán, còn cách đọc của Việt, ghép lại thành “từ Hán
Việt.” Nhưng như phát hiện của Nguyễn Tài Cẩn, cách đọc đó chính là tiếng nói ở
kinh đô Tràng An thời nhà Đường! Như vậy, theo cách hiểu hiện nay, cả chữ viết
và cách đọc đều của người Hán, nên không thể là “từ Hán Việt!”. Nay ta thấy
không thể tiếp tục dùng thuật ngữ sai lầm cũ. Nhưng dùng tên nào thích hợp hơn?
Đường
âm là đúng nhưng bây giờ không thể trở lại tên gọi này vì đó là sản phẩm của một
thời điểm lịch sử. Tiếng Hán không đúng vì đó không phải là tiếng nói thời nhà
Hán, càng không phải tiếng nói của người Trung Hoa hôm nay. Có lẽ tên gọi chữ
Nho phù hợp hơn cả, vì nó có nghĩa là chữ của nhà nho, sâu xa hơn, như
phát hiện của triết gia Kim Định, là sản phẩm của văn hóa Việt nho nguồn cội. Sở
dĩ gọi là “từ Hán Việt” vì người ta lầm tưởng đó là sản phẩm vừa của Hán vừa của
Việt. Tuy nhiên cách hiểu như thế vừa không chính xác vừa gây phản cảm, đè nặng
lên tâm trí chúng ta một cảm giác lệ thuộc bên ngoài. Thực chất, đó không phải
“từ Hán Việt” mà là tiếng Việt cổ. Khác với nhiều ngữ khác, tiếng cổ là tử
ngữ, thì trong ngôn ngữ Việt, tiếng Việt cổ vô cùng sống động. Lý do nó trở
thành cổ ngữ là vì lịch sử dân tộc có biến động lớn, chữ Nho bị bãi bỏ để thay
bằng thứ chữ viết khác. Mấy trăm năm trước, khi chuyển giao chữ La Tinh quốc ngữ
cho chúng ta, một học giả phương Tây từng nói đại ý: Chúng ta trao cho người
Annam một thứ chữ dễ học, giúp họ nhanh chóng bắt kịp đà văn minh. Nhưng chắc
chắn nó sẽ làm cho thế hệ tương lai của họ cắt đứt với nguồn cội. Hôm nay,
lời cảnh báo đó đã trở thành hiện thực với toàn bộ nền văn hóa Việt. Về ngôn ngữ
thì đó là lớp lớp người Việt không hiểu tiếng nói của tổ tiên, như tác giả Trần
Kinh Nghị than phiền. Vì vậy, chúng tôi cho rằng, cần nhìn nhận lại gia sản quý
giá này để sử dụng tốt nhất.
Kết
luận
Hàng
ngàn năm nay do ngộ nhận nên ta cho rằng, bộ phận tinh hoa, quan trọng nhất của
tiếng Việt là đồ vay mượn! Sự lầm lẫn này đã tạo nên nỗi đau ngàn năm khi ta vừa
căm ghét một công cụ mà trong quá khứ kẻ thù dùng để đồng hóa, nô lệ mình lại vừa
không thể chối bỏ! Không thể không dùng nhưng rồi mỗi khi dùng lại day dứt nỗi
niềm cay đắng mặc cảm vay mượn!
Nay
chúng ta phát hiện ra sự thật: không hề có cái gọi là “Từ Hán Việt”! Đó chính
là chữ Việt, tiếng Việt được tổ tiên ta sáng tạo trong quá khứ. Việc khẳng định
bản quyền tiếng Việt cổ là khám phá có ý nghĩa đặc biệt, nó giúp ta tự tin, làm
chủ tài sản vô giá của dân tộc. Vấn đề hiện nay là tuyên truyền để mọi người
cùng hiểu. Công việc quan trọng khác là nghiên cứu sử dụng vốn tài sản này, làm
phong phú ngôn ngữ, góp phần xây dựng văn hóa dân tộc.
Cái
to nhất ngăn trở ta dám nhận lại tài sản vô giá này là thói nô lệ, thói tự kỷ
ám thị nặng nề khiến ta vô thức đẩy nhiều di sản quý báu của tổ tiên cho người
ngoài để rồi cúc cung làm chú học trò ngu ngơ, bị đè bẹp dưới cái bóng hoang tưởng!
Một
khi nhận ra chủ quyền, ta sẽ làm gì với tài sản vô giá này?
Nhiều
người đã hiểu cơ sự nên kiến nghị khôi phục việc học chữ Nho. Đấy là việc không
thể không làm. Trước hết vì giá trị lớn lao của chữ Nho. Tính triết lý sâu xa,
ý nghĩa thâm thúy của nó khác với bất cứ chữ viết nào, giúp người học rèn trí
thông minh, luyện tư duy… Chỉ điều này mới giúp chúng ta tiếp nối với truyền thống,
tránh được mối nguy mất gốc như học giả nước ngoài cảnh báo mấy trăm năm trước.
Đó là việc cần chủ trương và kế hoạch lớn. Trước mắt, việc có thể làm ngay là,
trong chương trình tiếng Việt phổ thông, nên bổ sung một số tiết giảng tiếng
Việt cổ,nhằm giải nghĩa những từ thường dùng để học sinh hiểu và sử dụng đúng,
đồng thời tập cho họ cách tra Từ điển tiếng Việt.
Chúng
tôi xin mạo muội đề nghị, cần một cuộc cách mạng loại bỏ thuật ngữ “từ Hán Việt”
khỏi ngôn ngữ Việt để thay vào đó tên gọi đúng: tiếng Việt cổ! Đồng
thời dùng lại thuật ngữ chữ Nho để gọi văn tự của tổ tiên mà xưa nay
vẫn lầm tưởng là chữ nước ngoài.
Madrak,
1. 12. 2013
HVT
Tài
liệu tham khảo:
1.
Nguyễn Tài Cẩn – Nguồn gốc và quá trình hình thành cách
đọc Hán Việt. NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội, 1979
2.
Hà Văn Thùy. Hành trình tìm lại cội nguồn. NXB Văn học, 2008.
3. Đỗ
Ngọc Thành. Nhannamphi.com
4.
Hà Văn Thùy. Chữ Việt chủ thể sáng tạo chữ viết Trung Hoa http://huc.edu.vn/chi-tiet/1868/Chu-Viet-la-chu-the-sang-tao-chu-viet-Trung-Hoa.html
5.
Lịch sử hình thành chữ viết Trung Hoa http://khoahocnet.com/2013/11/11/ha-van-thuy-lich-su-hinh-thanh-chu-viet-trung-hoa/
6. Hậu
Hán thư- Mã Viện truyện
7.
Hà Văn Thùy – Nỗi bất an của lịch sử http://trannhuong.com/tin-tuc-15551/noi-bat-an-cua-lich-su.vhtm
Không có nhận xét nào: